Tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua yêu nước – Ý nghĩa thực tiễn với sự nghiệp đổi mới hiện nay
Nội dung chính trong Thông tin tuyên truyền: Đại hội thi đua yêu nước toàn quốc lần thứ XI
TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ THI ĐUA YÊU NƯỚC –
Ý NGHĨA THỰC TIỄN VỚI SỰ NGHIỆP ĐỔI MỚI HIỆN NAY
Tóm tắt: Bài viết phân tích những nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua yêu nước, khẳng định giá trị to lớn và bền vững của lời kêu gọi “Thi đua ái quốc” (1948) trong tiến trình cách mạng Việt Nam. Trên cơ sở khảo sát thực tiễn gần 40 năm đổi mới, bài báo làm rõ ý nghĩa của tư tưởng đó trong việc khơi dậy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân, thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội, củng cố quốc phòng – an ninh, xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh. Đồng thời, tác giả đề xuất một số giải pháp nhằm tiếp tục phát huy tinh thần thi đua yêu nước, biến thi đua thành động lực quan trọng của sự nghiệp đổi mới và hội nhập quốc tế.
Từ khóa: Hồ Chí Minh; thi đua yêu nước; đổi mới; đại đoàn kết; phát triển bền vững.
Nhận bài: 11/9/2025; Biên tập:11/9/2025; Duyệt đăng 12/9/2025
1. Đặt vấn đề
Hơn 70 năm qua, từ ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh ra lời kêu gọi Thi đua ái quốc (16/11/1948) mở đầu cho giai đoạn cách mạng mới của toàn thể dân tộc, có thể khẳng định thành quả của cách mạng trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng bảo vệ Tổ quốc của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta cho đến nay luôn gắn liền với việc tổ chức có hiệu quả các phong trào thi đua yêu nước. Hiện nay nước ta đang đẩy mạng công cuộc đổi mới, xây dựng đất nước trong bối cảnh có cả thời cơ và thách thức đan xen. Để nắm vững thời cơ, vượt qua thách thức, đưa đất nước ngày càng phát triển mạnh mẽ trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, việc nghiên cứu, vận dụng sáng tạo tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong “Lời kêu gọi thi đua ái Quốc” vào thực tiễn hiện nay có ý nghĩa vô cùng to lớn.
2. Nội dung nghiên cứu
Là nhà tư tưởng lớn, nhà lãnh đạo thiên tài, đồng thời là nhà hoạt động thực tiễn phong phú, Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ vận dụng đúng đắn, sáng tạo Chủ nghĩa Mác – Lênin vào thực tiễn Việt Nam, đề ra đường lối chiến lược, sách lược và lãnh đạo cách mạng Việt Nam giành những thắng lợi vĩ đại, mà Người còn khởi xướng và tổ chức thực hiện nhiều phong trào thi đua yêu nước, biến những quan điểm, tư tưởng thi đua đó thành động lực mạnh mẽ, thúc đẩy phong trào cách mạng Việt Nam tiến lên giành thắng lợi. Mặc dù không để lại hệ thống lý luận về thi đua yêu nước, nhưng những tư tưởng của Người trong các bài nói, bài viết về thi đua yêu nước đã để lại cho chúng ta những giá trị vô cùng quý giá.
Thứ nhất: Thi đua phải xuất phát từ yêu nước và gắn liền tinh thần yêu nước, lấy tinh thần yêu nước làm gốc. Người cho rằng, thi đua phải xuất phát từ tinh thần yêu nước, ý thức dân tộc, từ trách nhiệm công dân, phát huy sức mạnh cả vật chất và tinh thần. Theo Người, thi đua không chỉ là hoạt động tích cực và sáng tạo trong công việc hằng ngày, mà còn là hoạt động tư tưởng, tinh thần, là biểu hiện cao nhất của lòng yêu nước. Trong bài phát biểu tại Đại hội chiến sỹ thi đua toàn quốc ngày 01-5-1952, Người chỉ rõ: “Thi đua là yêu nước, yêu nước thì phải thi đua. Và những người thi đua là những người yêu nước nhất” (1). Người căn dặn: “Thi đua lấy tinh thần yêu nước làm gốc” (2). Bởi lẽ, lòng yêu nước có từ ngàn đời xưa, được vun đắp lớn mạnh cùng với thời gian, được truyền bá từ thế hệ này đến thế hệ khác, đã trở thành giá trị văn hóa tinh thần, thúc đẩy dân tộc Việt Nam vượt qua muôn vàn khó khăn thử thách để giữ vững độc lập dân tộc.
Thứ hai: Thi đua phải trở thành phong trào rộng lớn, phải lôi cuốn được đông đảo quần chúng tham gia, nội dung phải thiết thực. Theo Người, thi đua là công việc của tất cả mọi người không biệt già hay trẻ, trai hay gái; không phân biết tín ngưỡng, tôn giáo, thành phần dân tộc hay ngành, nghề, mà thi đua phải trở thành phong trào rộng lớn, thường xuyên, với phương trâm: “Người người thi đua, ngành ngành thi đua, ngày ngày thi đua” (3). Chính vì vậy, trong Lời kêu gọi thi đua ái quốc, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã động viên tất cả mọi người tham gia vào các phong trào thi đua, Người nói: “… sĩ, nông, công, thương, binh, gái trai già trẻ, toàn thể quốc dân ta, vô luận ở địa vị nào, làm công việc gì, phải ra sức tham gia vào cuộc: Thi đua yêu nước” (4). Người còn chỉ rõ, nội dung thi đua phải thiết thực, phù hợp với từng đối tượng, đồng thời phải trở thành hành động cách mạng trên thực tế.
Thứ ba: Thi đua phải xác định rõ mục đích, xây dựng được kế hoạch cụ thể, được dân chủ bàn bạc, đồng thời phải được tiến hành thường xuyên, liên tục. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, để thi đua có chất lượng và hiệu quả cao, ngoài việc lãnh đạo chỉ đạo chặt chẽ, sự gương mẫu của cán bộ, đảng viên, cần phải có kế hoạch khoa học, với nhiều biện pháp tổ chức thực hiện chu đáo, chặt chẽ với quyết tâm cao, Người chỉ rõ: “Thi đua ái quốc nhằm ba mục đích: diệt giặc đói, diệt giặc dốt, diệt giặc ngoại xâm. Tức là làm cho nhân dân no, ấm, biết chữ, làm cho Tổ quốc được độc lập, tự do” (5). Để đạt được mục đích ấy, trước hết phải có kế hoạch rõ ràng, phải được bàn bạc kỹ trước khi thực hiện, Người nói: “Phải có kế hoạch tỉ mỉ”, “Nội dung của kế hoạch phải thiết thực, rõ ràng, đúng mực” (6), “Kế hoạch từng gia đình, từng nhóm phải đem ra bàn bạc kỹ, phải dân chủ, nghĩa là làm cho mọi người đều hiểu, mọi người đều vui lòng nhận và quyết tâm làm cho kỳ được” (7). Người còn nhấn mạnh: thi đua phải được triển khai thường xuyên, rộng khắp, là công việc của mọi người, mọi nhà, mọi tầng lớp, không trừ một ai, đã là người Việt Nam đều phải thi đua yêu nước.
Thứ tư: Thi đua là công việc hàng ngày, là biện pháp hiệu quả để đào tạo, rèn luyện và xây dựng con người mới. Theo Hồ Chí Minh, thi đua ái quốc là lợi ích cho mình, lợi cho cho gia đình và cho đất nước. Song thi đua không phải là việc gì to tát, lớn lao, mà luôn gắn liền với công việc hàng ngày của mỗi người: “Cần, Kiệm, Liêm, Chính là nền tảng của Đời sống mới, nền tảng của Thi đua ái quốc” (8). Không chỉ xác định mục đích, nội dung, yêu cầu xây dựng kế hoạch, tổ chức tuyên truyền rộng rãi cho nhân dân hiểu và tự nguyện tham gia, Hồ Chí Minh còn khẳng định, chính thông qua phong trào thi đua để đào tạo, xây dựng con người: “Lao động sáng tạo ra xã hội. Thi đua thì cải tạo con người” (9). Tuy nhiên, Người cũng nhắc nhở “Thi đua chứ không phải ganh đua”, mà thi đua phải tạo thành động lực để mọi người cùng tiến bộ, phải làm cho tinh thần đoàn kết, gắn bó n ngày càng được củng cố và tăng cường. Đồng thời, phải kiên quyết chống bệnh quan liêu, tham nhũng, lãng phí trong thi đua, bởi đây chính là lực cản lớn nhất.
Thứ năm: Phải luôn đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng, gắn liền với tổng kết, rút kinh nghiệm và khen thưởng trong thi đua. Trong quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn luôn quan tâm chỉ đạo phong trào thi đua yêu nước cho phù hợp với nhiệm vụ chính trị của từng thời kỳ cách mạng. Không chỉ đề xuất tổ chức các phong trào thi đua, Người còn chủ trương kết hợp đa dạng các hình thức khen thưởng, từ tuyên dương anh hùng, chiến sỹ thi đua, đến tuyên dương gương người tốt, việc tốt. Bởi theo người, cần phải làm cho những việc tưởng như bình thường nhưng ích nước, lợi dân được trân trọng và nhân rộng trong xã hội. Song Người cũng yêu cầu, phát động bất kỳ phong trào thi đua nào, sử dụng bất kỳ hình thức khen thưởng nào, cũng cần phải bảo đảm: “Thi đua phải có sự lãnh đạo đúng. Trước khi thi đua phải chuẩn bị đầy đủ (giải thích cổ động, xem xét kế hoạch mỗi nhóm, mỗi người) trong lúc thi đua phải thiết thực đôn đốc, giúp đỡ, sửa đổi” (10), có như vậy thi đua mới đạt được hiệu quả. Cùng với việc kiểm tra, giám sát, biểu dương khen thưởng trong phong trào thi đua, Hồ Chí Minh rất coi trọng công tác tổng kết, rút kinh nghiệm. Người nói: “Sau đợt thi đua, phải thiết thực kiểm tra, tổng kết, phổ biến kinh nghiệm, khen thưởng những người kiểu mẫu, nâng đỡ những người kém cỏi” (11).
Có thể thấy, những tư tưởng về phong trào thi đua yêu nước của Hồ Chí Minh vô cùng phong phú và toàn diện. Đặc biệt, tư tưởng về bản chất, mục đích, yêu cầu, nội dung, tính chất thi đua; tư tưởng về phương thức, lực lượng, động lực thi đua… đã trở thành kim chỉ nam định hướng cho phong trào thi đua của cách mạng Việt Nam tiến lên giành thắng lợi. Hơn 70 năm đã qua nhưng những tư tưởng trong lời kêu gọi Thi đua ái quốc của Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn giữ nguyên giá trị. Hiện nay, toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta đang đẩy mạnh sự nghiệp đổi mới, xây dựng đất nước trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế. Để hiện thực hóa mục tiêu: Đến năm 2025 “Là nước đang phát triển có công nghiệp theo hướng hiện đại, vượt qua mức thu nhập trung bình thấp”; đến năm 2030 “Là nước phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao” và đến năm 2045 “Trở thành nước phát triển, thu nhập cao” (12) mà Đại hội XIII đã xác định, đòi hỏi toàn Đảng, toàn quân và toàn dân cần tiếp tục nghiên cứu, tiếp thu và phát huy những giá trị cốt lõi trong tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về thi đua yêu nước trong điều kiện mới, trong đó cần tập trung:
Một là, kết hợp chặt chẽ giữa công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức cho cán bộ, đảng viên và nhân dân về ý nghĩa, tác dụng của phong trào thi đua yêu nước với sự nghiệp đổi mới hiện nay với giáo dục khơi dậy tinh thần yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, nâng cao lòng tự hào, ý thức tự lực tự cường dân tộc và tinh thần đổi mới sáng tạo, tạo nền tảng thuận lợi cho việc tổ chức phát động các phong trào thi đua yêu nước.
Hai là, đổi mới, nâng cao hiệu quả công tác thi đua – khen thưởng, đưa phong trào thi đua yêu nước đi vào chiều sâu, thực chất, hiệu quả. Thường xuyên làm tốt việc phát hiện, bồi dưỡng, nhân rộng điển hình tiên tiến tạo nên phong trào rộng khắp ở các cấp, các ngành trong cả nước từ Trung ương đến cơ sở.
Ba là, đẩy mạnh cải cách hành chính, thực hiện hiệu cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị, xây dựng bộ máy nhà nước trong sạch vững mạnh gắn với thực hiện có hiệu quả cuộc đấu tranh phòng chống tham nhũng, lãng phí, tieu cực tạo ra môi trường lành mạnh, trong sạch để nhân dân yên tâm phấn khởi, hăng hái tham gia các phong trào thi đua. Gắn phong trào thi đua yêu nước với việc phát động phong trào toàn dân đoàn kết thi đua phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội thực hiện thắng lợi mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
Bốn là, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, quản lý Nhà nước với công tác thi đua, khen thưởng, tạo động lực to lớn để thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hóa đất nước. Phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc và đoàn thể chính trị xã hội ở các cấp trong tuyên truyền, giám sát đẩy mạnh phong trào thi đua, để cổ vũ mọi người phát huy tính chủ động, sáng tạo và tự giác, tích cực tham gia, làm cho phong trào thi đua trở thành hành động cách mạng của đông đảo quần chúng nhân dân.
Năm là, quán triệt và thực hiện nghiêm Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị khóa XII, “Về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” gắn với thực hiện Nghị quyết số 04-NQ/TW của Hội nghị Trung ương 4 khóa XII và Kết luận số 21-KL/TW, Hội nghị Trung ương 4, Khóa XIII “Về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá””, tạo sự chuyển biến tích cực trong đội ngũ cán bộ, đảng viên, làm nòng cốt cho phong trào thi đua.
Sáu là, phuy vai trò của cơ quan truyền thông, báo chí đẩy mạnh tuyên truyền biểu dương người tốt, việc tốt, những tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc, nhằm tác động, thúc đẩy phong trào thi đua yêu nước phát triển ngày càng sâu rộng, góp phần thực hiện thắng lợi các mục tiêu, nhiệm vụ phát triển kinh tế – xã hội, quốc phòng, an ninh, xây dựng Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị xã hội ngày càng trong sạch, vững mạnh.
3. Kết luận
Hơn 70 năm đã đi qua, nhưng những tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về thi đua yêu nước vẫn còn nguyên giá trị với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa hiện nay. Trước yêu cầu thực hiện thắng lợi hai mục tiêu 100 năm, phấn đấu đến năm 2045, tròn 100 năm thành lập nước, nước ta trở thành nước phát triển có thu nhập cao, đang đặt ra những yêu cầu mới, rất cao, đòi hỏi Đảng ta phải tiếp tục nghiên cứu, vận dụng sáng tạo tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về thi đua, tạo ra các phong trào hành động cách mạng sâu rộng, tập trung thực hiện đột phá vào các lĩnh vực cải cách thể chế và bộ máy hành chính, xây dựng chính quyền hai cấp, khai thông mọi nguồn lực; đi đôi với xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo… tạo sức mạnh tổng hợp đưa đất nước ngày càng phát triển.
Tài liệu tham khảo
(1) (2) (3) (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11) Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 7, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr. 407, 201, 410, 508, 146, 189, 117, 408, 146, 146
(4) Sách đã dẫn, tập 5, tr. 513.
(12) Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb Chính trị quốc gia sự thật, Hà Nội, tr.111-112
(13) Đảng Cộng sản Việt Nam (2016), Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị khóa XII, “Về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội.
(14) Đảng Cộng sản Việt Nam (2016), Nghị quyết Hội nghị lần thứ Tư Ban chấp hành Trung ương khóa XII (Số 04-NQ/TW), Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội.
(15) Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Kết luận, Hội nghị Trung ương Tư Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII (Số 21-KL/TW), Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội.
Thiếu tá Hoàng Xuân Trường,
Tạp chí Giáo dục lý luận chính trị quân sự – Học viện Chính trị
Hoàng Xuân Trường // https://tapchigiaochuc.com.vn/
Views: 2
